EU moet het opnemen voor ASML in chipstrijd VS-China

De strijd om het leiderschap van de vierde industriële revolutie neemt een volgende wending. Onlangs kondigde president Biden nieuwe regels aan waarmee Amerika de export van microchips - en apparatuur om deze te maken - naar China verder beperkt.

Het doel is China's technologische opmars te stoppen. Deze regels hebben mogelijk grote gevolgen voor de Europese strategische autonomie. Zeker wanneer Nederland dat beleid overneemt. Om effect te behalen wil de Amerikaanse regering dat belangrijke leveranciers aanhaken: Japan en Nederland.

Zonder ASML en Nikon is er geen chipindustrie. ASML is de belangrijkste, omdat die het monopolie op de meest geavanceerde machines voor de productie van microchips ter wereld (EUV-machines) heeft en 95 procent van de wereldmarkt voor de één generatie oudere DUV-machines. In 2021 heeft de Amerikaanse Veiligheidsraad voor Kunstmatige Intelligentie aanbevolen de levering van chipmachines aan China met Nederland en Japan te coördineren. In de onderhandelingen met de VS en Japan dacht Nederland een sterke positie te hebben vanwege ASML. Men leek er geenrekening mee te houden dat de deal om geen EUV-machines meer naar China te exporteren voor Japan weinig uitmaakt.

Nikon heeft geen marktaandeel in EUV-machines en een klein deel in de meest geavanceerde DUV-machines. Dus belemmeren de maatregelen vooral ASML. In 2020 verkocht ASML voor 5,4 miljard aan DUV-machines, waarvan voor 4 miljard aan de geavanceerde DUV-machines. De verkoop van deze machines is zo belangrijk omdat die opbrengsten dehoge onderzoeks- en ontwikkelingskosten financieren die nodig zijn voornieuwe generaties chipmachines. Wanneer ASML belet wordt deze aan China te verkopen zal dit gevolgen hebben voor de concurrentiepositie. Nikon promoot nu al machines in China, waarbij zij benadrukken dat ze vrij zijn van Amerikaanse technologie. Om onzekerheid te vermijden zijn Chinese bedrijven op Japanse machines overgestapt.

In het eerste kwartaal van dit jaar kwam 45,9 procent van de omzet van ASML uit DUV-machines uit China, in het tweede kwartaal nog 19,2. De Nederlandse belangen zijn echter groter dan het behouden van een succesvol Nederlands bedrijf.

De Europese Commissie wil met de lancering van de chipswet afhankelijkheid verkleinen. Verreweg de meeste worden nu nog in de VS ontwikkeld en in Azië gemaakt. Het is niet vanzelfsprekend dat dit zal lukken, omdat de keten extreem afhankelijk is van een paar spelers. De troeven die de EU heeft om die te laten meebewegen in Europese ambitieszijn het Belgische IMEC en ASML. Om de concurrentiepositie te verstevigen moet de EU waarborgen dat deze bedrijven niet het slachtoffer worden van de strijd tussen de VS en China.

Daarom moeten de onderhandelingen met de VS over dit Amerikaanse exportbeleid naar Europees niveau. Daar zit onze kracht voor deze cruciale industrie.

Door Laurens Dassen, Fred Sengers en Frans-Paul van der Putten. Met dank aan Sanne van der Lugt. Oorspronkelijk gepubliceerd als opiniestuk in het Algemeen Dagblad.